به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، شیوع ویروس کرونا از ماه‌های پایانی 2019 شاید در ابتدا یک همه‌گیری مشابه آنفلوآنزا یا سارس و مرس تصور می‌شد اما جهش‌های متعدد ویروس بسته به شرایط اقلیمی، جغرافیایی و حتی نحوه زیست انسان‌ها، در هر قاره تاثیرات متفاوت داشت در حالی که تاثیر مشترک تمام جهش‌های ویروس، مرگ‌آوری و ناتوان‌کنندگی نیروهای مولد، اجبار به خانه‌نشینی و انزوا به دلیل تعطیلی مراکز کسب و کار به دنبال قرنطینه‌های رسمی یا غیررسمی، کاهش درآمد دولت‌ها به دنبال کاهش سطح مراودات بین‌المللی و افزایش بار اقتصادی بر نظام سلامت تمام کشورها بود.
حتی در طول 3 سال گذشته هم که ساخت واکسن کرونا و تزریق دوزهای اجباری و دوز یادآور در تمام کشورها، مصونیت نسبی در مقابل انواع جهش‌های ویروس ایجاد کرده اما آسیب‌های اقتصادی 35 ماه اخیر برای جهان؛ چه دولت‌هایی که اقتصاد قدرتمند داشتند و چه کشورهایی که به عنوان توسعه‌یافته یا فقیر شناخته می‌شوند در حدی بوده که هنوز تاثیرات آن را می‌توان در اقشار فقیر و آسیب‌پذیر مشاهده کرد.
طی اولین سال شیوع کووید 19 و پیش از آنکه واکسن‌های ساخته شده از سازمان بهداشت جهانی مجوز مصرف اضطراری گرفته و در دنیا توزیع شود، جمعیت زیادی از کارگران و شاغلان در مشاغل ناپایدار و کاذب، از کار اخراج شدند و درآمد خود را از دست دادند. در واقع، طی سال اول شیوع کووید 19 در جهان، تعداد فقرای جهان افزایش یافت اگرچه که در بسیاری کشورها، دولت‌ها این توان را داشتند که از اتباع خود حمایت مالی کنند.
به دنبال آغاز واکسیناسیون، از اوایل سال 2021، وضعیت اشتغال در بسیاری کشورها به شرایط عادی بازگشت اما نکته مهم این بود که بسیاری از اقشاری که به دلیل اخراج و بیکاری، گرفتار فقر شده بودند، نتوانستند خود را بازیابی کنند چون آسیب‌های از دست دادن درآمد و شغل، کاملا ناتوان‌کننده بود و حتی به تنزل شدید جایگاه اجتماعی افراد و کارمندان و کارگران و صاحبان مشاغل منجر شد.
طبق هشداری که سازمان ملل در اولین ماه‌های پس از فراگیری واکسیناسیون و در روزهای پایانی سال 2021 داشت، در دوران پاندمی کرونا، تعداد فقرا در سطح جهان از ۱۱۹ میلیون به ۲۲۴ میلیون نفر افزایش یافت. سازمان ملل در این هشدار اعلام می‌کرد که بیماری کرونا، به سبب نابودی بسیاری از فرصت‌های شغلی خرد و ناپایدار، تعداد فقرا را افزایش داد و به دنبال این هشدار بود که آنتونیو گوترش؛ دبیرکل سازمان ملل متحد خواهان احیای فرصت‌های شغلی نابود شده در دوره پاندمی کرونا شد.
گوترش در این هشدار تاکید کرده بود که توسعه و بهبود روابط کار در کشورهای پیشرفته به بودجه ۹۸۲ میلیارد دلاری احتیاج دارد در حالی که کشورهای با درآمد کم یا با درآمد متوسط برای ایجاد زمینه توسعه شغلی باید ۱۰۲ تریلیون دلار سرمایه‌گذاری کنند. گوترش این هشدار را به استناد گزارش‌های سازمان بین‌المللی کار ILO مطرح کرد. در گزارش‌های ILO گفته می‌شد که در اولین سال پاندمی کرونا، ۲۵۵ میلیون فرصت شغلی کارگران تمام وقت از بین‌رفته که معادل ۸،۸درصد از کل ساعات کاری در جهان و نابودی ۳،۳ تریلیون دلار درآمد کارگران در سطح جهان است.
ILO در این گزارش پیش‌بینی کرده بود که آسیب اقتصادی و معیشتی پاندمی کووید 19، همچنان ادامه خواهد داشت چنانکه تا پایان سال 2021 هم ۷۵ میلیون فرصت شغلی و تا پایان سال 2022 هم ۲۳ میلیون فرصت شغلی از بین‌خواهد رفت و بنابراین، لازم است که درخواست دبیرکل ملل متحد بابت ایجاد حداقل ۴۰۰ میلیون فرصت شغلی، به طور جدی مورد توجه دولت‌های جهان قرار بگیرد تا از فراگیری فقر و ناتوانی معیشتی، تا حدی کاسته شود.
به دنبال هشدار گوترش، مدیرکل ILO هم ضرورت افزایش حمایت اجتماعی برای اشتغال پایدار گروه‌ها و اقشار آسیب دیده از پاندمی کرونا را خواستار شد و تاکید داشت که به سبب شواهدی درباره محرومیت حدود 53.1درصد از جمعیت جهان از برنامه‌های حمایتی در پاندمی کرونا، توجه دولت‌ها به ایجاد حمایت‌های اجتماعی همراه با حمایت‌های معیشتی ضروری است. طبق آخرین گزارش سازمان بین‌المللی کار در سال 2021، برآورد شده بود که 4.1 میلیارد نفر در جهان فاقد هرگونه حمایت اجتماعی هستند.
در این گزارش، محرومیت از حمایت‌های اجتماعی به عنوان مهم‌ترین تبعیض فراگیر و جهانی مورد هشدار قرار گرفته و اعلام شده بود: «منطقه اروپا و آسیای مرکزی با 84درصد پوشش حمایت اجتماعی شهروندان، دارای بالاترین نرخ پوشش هستند. منطقه امریکا نیز با ۶۴،۳درصد پوشش، بالاتر از میانگین جهانی قرار دارد و مناطق آسیا و اقیانوسیه با ۴۴درصد، کشورهای عربی با ۴۰درصد و منطقه آفریقا با ۱۷،۴درصد دارای تبعیض در توزیع حمایت‌های اجتماعی هستند.
در سراسر جهان، از هر ۴ کودک، تنها یک کودک (۲۶،۴درصد کودکان جهان) یکی از انواع مزایای حمایت اجتماعی را دریافت می‌کند و از هر ۳ نفر فرد دارای ناتوانی شدید، تنها یک نفر (۳۳،۵درصد جمعیت افراد دارای ناتوانی شدید در جهان) و فقط ۱۸،درصد از کارگران بیکار تحت پوشش حمایت اجتماعی قرار دارند.»
در این گزارش اشاره شده بود که این تبعیض در فراگیری پوشش همگانی حمایت اجتماعی می‌تواند متوجه تفاوت سرمایه‌گذاری دولت‌ها در این زمینه باشد چنانکه کشورهای پردرآمد ۱۶،۴درصد و کشورهای کم درآمد ۱،۱درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) خود را صرف حمایت اجتماعی (به استثنای درمان) می کنند و البته تفاوت میزان سرمایه‌گذاری دولت‌ها برای حمایت اجتماعی می‌تواند تابعی از قدرت اقتصادی دولت‌ها هم باشد.
به استناد همین گزارش سازمان جهانی کار، کشورهای کم‌درآمد برای پوشش اولیه حمایت اجتماعی، سالانه ۷۷،۹ میلیارد دلار مازاد سرمایه‌گذاری کنند که این عدد، معادل 15.9درصد تولید ناخالص داخلی این کشورهاست درحالی که در کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا، سرمایه‌گذاری برای حمایت اجتماعی به عدد ۷۵۰،۸ میلیارد دلار مازاد در سال می‌رسد که معادل ۳،۱درصد از تولید ناخالص داخلی این کشورها است.
به نظر می‌رسد اقدامات سازمان جهانی کار برای تدوین شیوه‌نامه کاهش آسیب‌های روحی و روانی کارگرانی که در دوران پاندمی کرونا، از محل بیکاری و از دست دادن درامد، دچار اختلالات روانی شده بودند، گامی در جهت جلب توجه دولت‌ها به ایجاد حمایت‌های اجتماعی بود. در این شیوه‌نامه که در روزهای پایانی 2021 تدوین شد، تاکید می‌شد که تغییر شرایط کار -اخراج و بیکاری و کاهش درآمدها- در دوران پاندمی کرونا، چالش‌های روانی فراوانی برای کارگران ایجاد کرده که این چالش‌ها، سلامت آنها و خانواده‌های‌شان را تهدید می‌کند.سازمان جهانی بهداشت WHO دو ماه قبل در گزارشی اعلام کرد که افسردگی و اضطراب در سال اول پاندمی کرونا در جهان ۲۵درصد افزایش یافته است.
طبق این گزارش، در سال ۲۰۱۹، حدود یک میلیارد نفر از جمعیت جهان با یک اختلال روانی زندگی می‌کردند و در همین سال، از هر 100 مورد مرگ در سال اول پاندمی کرونا -2019 تا 2020- یک مورد بر اثر خودکشی بوده درحالی که ۵۸درصد خودکشی‌ها قبل از ۵۰ سالگی اتفاق افتاده است.
افزایش اختلالات روانی، ناشی از رخدادهای متعدد بود؛ استرس ابتلا به بیماری و حفظ سلامتی در دوران پاندمی، ناامنی شغلی و نامعلوم بودن وضعیت تامین معیشت به سبب رکود اقتصادی فراگیر در تمام کشورها، افزایش تعداد بیکارانی که نمی‌دانستند مخارج زندگی خود و خانواده‌شان را چگونه باید تامین کنند و در نهایت، کاهش دستمزدها که با هزینه‌های زندگی مطابقت نداشت، مجموع دلایلی بود که اختلالات روانی را در دو سال ابتدای پاندمی کرونا در جهان افزایش داد.
فراگیری بحران اختلالات روانی ناشی از دشواری تامین معیشت به خصوص در اقشار آسیب‌پذیر و کم‌درآمد از جمله خانواده‌های کارگری، دلیلی بود که در جلسه «شبکه حمایت اجتماعی، آزادی و عدالت برای کارگران» که 5 جولای سال 2022 توسط سازمان جهانی کار، برگزار شد، رهبران و نمایندگان اتحادیه‌ها و تشکل‌ها و سازمان‌های کارگری توافق کردند که گسترش پوشش حمایت اجتماعی از کارگران در اولویت دولت‌ها قرار بگیرد.
در این نشست مجازی حاضران بر اهمیت دستیابی به یک نظام تامین اجتماعی جهانی در راستای اولویت‌های تعیین شده در اعلامیه صدمین سالگرد شروع به کار سازمان جهانی کار تاکید کردند و تقویت اتحادیه‌های کارگری برای توسعه حمایت‌های اجتماعی، ضرورت مقاومت تشکل‌های کارگری در مقابل تلاش کارفرمایان و دولت‌ها به تضعیف حمایت‌های اجتماعی، واداشتن دولت‌ها به ایجاد منابع مالی برای فراگیری حمایت‌های اجتماعی از همه کارگران، واداشتن دولت‌ها به مقابله با فرار مالیاتی و اطمینان از پرداخت سهم منصفانه بیمه و مالیات از سوی کارفرمایان از دیگر بحث‌های این نشست جهانی بود.
بحران گرسنگی فراگیر شد
هشدار دیگر سازمان ملل طی هفته‌های گذشته، درباره بحران بی‌سابقه جهانی گرسنگی بوده است. آنتونیو گوترش، اوایل خرداد امسال در یک پیام ویدیویی گفت که علاوه بر اختلالات ناشی از تغییر اقلیم و چالش‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از پاندمی کرونا، جنگ در اوکراین هم در شدت گرفتن بحران جهانی گرسنگی تاثیر داشته است.
گوترش با استناد به گزارش سازمان جهانی غذا WFP، اعلام کرد که در دو سال گذشته، تعداد افرادی که از ناامنی غذایی در رنج بوده‌اند، با افزایش دو برابری، به 276 میلیون نفر رسیده در حالی که نه‌تنها آینده پیش رو، نوید روزهای بهتر نمی‌دهد بلکه به دلیل افزایش قیمت کود و حامل‌های انرژی طی یک سال اخیر، ناامنی غذایی و قحطی، طی دو سال پیش رو به سبب آسیب‌های جدی برای برداشت برنج و ذرت، میلیاردها نفر در سراسر آسیا، آفریقا و امریکا را تحت تاثیر قرار خواهد داد به گونه‌ای که مشکلات دسترسی به غذا در سال جاری، نه تنها می‌تواند به کمبود جهانی غذا در سال آینده منجر شود، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی این وضعیت، تمام کشورهای دنیا را متاثر می‌کند.
چند روز بعد از این هشدار گوترش، ششم جولای 2022، 5 دفتر ملل متحد - سازمان خواربار و کشاورزی FAO، صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی IFAD، صندوق کودکان سازمان ملل UNICEF برنامه جهانی غذا WFP و سازمان بهداشت جهانی WHO - در یک گزارش مشترک اعلام کردند: «در سال 2021 تعداد افرادی که در سراسر جهان تحت تاثیر گرسنگی قرار گرفتند به 828 میلیون نفر رسید که این عدد نسبت به سال 2019 (سال آغاز پاندمی کرونا) افزایش 150 میلیون نفری و نسبت به سال 2020، افزایش حدود 46 میلیون نفری داشته است. طی سال‌های 2020 و 2021، نسبت افراد مبتلا به گرسنگی هم افزایش یافت و اکنون 9.8درصد از جمعیت جهان، مبتلا به گرسنگی هستند.
در سال 2021، تعداد جمعیت دچار ناامنی غذایی متوسط یا شدید، با افزایش 350 میلیون نفری نسبت به سال 2019 به 2.3 میلیارد نفر (29.3درصد جمعیت جهان) افزایش یافت که 924 میلیون نفر از این جمعیت با ناامنی غذایی شدید مواجهند و این عدد هم ظرف دو سال پاندمی کرونا، افزایش 207 میلیون نفری داشته است.
در سال 2020، حدود 3.1 میلیارد نفر از جمعیت جهان قادر به پرداخت هزینه برای یک رژیم غذایی سالم نبودند که تعداد این جمعیت نسبت به سال 2019 (پیش از پاندمی کرونا) افزایش 112 میلیون نفری دارد. تخمین زده می‌شود که 45 میلیون کودک زیر پنج سال از کشنده‌ترین شکل سوء تغذیه رنج می‌برند و رشد و تکامل 149 میلیون کودک زیر پنج سال به دلیل کمبود مزمن مواد مغذی ضروری در رژیم غذایی متوقف شده است.»
این گزارش، علاوه بر پیش‌بینی افزایش جمعیت گرسنه جهان به 670 میلیون نفر تا سال 2030 میلادی، تاکید داشت که تهاجم روسیه به اوکراین، عرضه غلات اصلی، دانه‌های روغنی و کودهای شیمیایی از هر دو کشور و همچنین زنجیره‌های تامین بین‌المللی را مختل کرده و باعث افزایش قیمت مواد غذایی شده در حالی که همزمان، تغییرات اقلیمی، به خصوص در کشورهای کمتر توسعه یافته و کم‌درآمد هم، امنیت غذایی را به مخاطره انداخته است.
به دنبال انتشار این گزارش مشترک، رییس برنامه جهانی غذا این هشدار را مطرح کرد که «خطر واقعی این است که این اعداد در ماه‌های آینده افزایش یابد چنانکه طی دو سال اخیر هم تعداد جمعیت گرسنه جهان رو به افزایش است. تعداد افراد گرسنه جهان در سال 2005 حدود 805 میلیون نفر (معادل 12.3درصد جمعیت جهان) بوده که تا سال 2014 میلادی، این عدد به 571 میلیون نفر (7.8درصد جمعیت جهان) کاهش یافته اما از سال 2019 این عدد باز هم از مرز 600 میلیون نفر رد شده و حالا تعداد جمعیت گرسنه جهان به بالاترین عدد طی 16 سال اخیر رسیده است.»
نظر شما